Masy plastyczne dla dzieci

29.04.2011, 09:19

Aleksandra Kus – rzeźbiarka i nauczycielka

Co było pierwsze jajko czy kura? Nad tym zastanawiają się tęgie głowy, ja mogę wszystkim rodzicom i dzieciom opowiedzieć, jak to z masami do lepienia było. Czy wiecie, że plastelina ma już 131 lat? Glina natomiast ma już kilka wieków i jest matką wszelkich mas plastycznych. Ciastolina i modelina to już nowoczesne produkty. A gdzieś między nimi pojawiła się domowa masa solna uwielbiana przez ekologicznych rodziców.

Od zarania dziejów ludzie lepili w glinie. Co to właściwie jest?

Glina jest to skała ilasta z różnymi domieszkami, jest w niej piasek, muł, niekiedy żwir, może zawierać okruchy innych skał oraz substancje organiczne (korzenie, bituminy). Pod wpływem wilgoci robi się miękka, a wyrobiona jak ciasto uplastycznia się.

fot. plastyczna glina

Polecam ją starszym dzieciom, które już co nieco wiedzą o plastelinie i potrafią zapanować nad taką materią (nie wpychając jej do buzi na spróbowanie).
Glina jest produktem brudzącym i przylepiającym się do rąk, wysusza też skórę.
Glina jest wydobywana z ziemi i pomimo oczyszczania i rozcierania nie jest ona pozbawiona bakterii i substancji gnilnych. Jest doskonałym produktem do modelowania dla rzeźbiarzy, tych małoletnich też, ponieważ można uzyskań z niej niesamowite efekty, które są nie do powtórzenia w innych materiałach.
Ma intensywny gnilno – ziemisty zapach, ma również różne kolory (w obrębie brązów i zieleni). Glina jest całkowicie spieralna a cena jej jest bardzo przystępna.

Kolejną młodszą od gliny masą jest Plastelina.

Plastelinę wynalazły dwie różne osoby prawie w tym samym czasie. Pierwszy był aptekarz z Monachium Franz Kolb w 1880r, drugi wynalazca to angielski nauczyciel rzeźby William Harbutt w 1897 r. Po tym czasie nastąpił rozkwit różnych odmian mas plastycznych, powstała modelina i popularna dziś ciastolina. Wracając do plasteliny jest to prosty produkt, który właściwie nie powinien być toksyczny (o ile producent stosuje się do zasad i kryteriów patentowych), ponieważ użyte do niego materiały są obojętne dla organizmu ludzkiego.

fot. plastelina i modelina

Ale co tam właściwie jest? Już podaję:

wazelina (produkt czysty chemicznie i niealergizujący),
kreda (węglan wapnia),
kwasy tłuszczowe,
barwniki.

Ale nie łudźcie się drodzy rodzice, że każda plastelina jest świetna. Niestety, nawet ta pięknie i kolorowo opakowana może okazać się gumowata zamiast plastyczna i w dodatku toksyczna (to już po zapachu daje się wyczuć).

Dobra plastelina ma zapach kredy, ale może nie wszyscy znają ten zapach więc od razu powiem, że kupując plastelinę wybierajmy tylko tę z napisem: nietoksyczna.
Plastelina jest również niebrudząca, pod wpływem ciepłych rąk staje się plastyczna, a w temperaturze pokojowej twardnieje (uwaga na nadchodzące letnie upały, plastelinę w gorące lato lepiej przechowywać w chłodzie lub po prostu w lodówce).
Plastelinę można używać wielokrotnie, mieszając przy tym kolory.
Kolory plasteliny zależne są od producenta, kiedyś tylko modelina miała intensywne kolory, teraz już i kolory plasteliny są mocne, a nawet jaskrawe.
Jej obojętny zapach jest atutem, gdyż nie nakłania do posmakowania. A jeżeli plastelina mocno wetrze się w ubranko to wystarczy uprać je w gorącej wodzie z mydłem (orzeszkami piorącymi lub proszkiem do prania), uprzednio zdrapując, ile się da.

Czym się więc różni plastelina od modeliny? Wygląda przecież identycznie.

Modelina to jest plastelina, ale syntetyczna. W skład modeliny wchodzą zwykle sole nienasyconych kwasów tłuszczowych i różnego rodzaju syntetyczne żywice, które twardnieją pod wpływem podwyższonej temperatury, światła, powietrza, wilgoci lub kombinacji tych czynników.

fot. modelina fluorescencyjna

Najłatwiejszym sposobem na utwardzenie popularnej, dostępnej dla dzieci modeliny jest jej ugotowanie (20 minut we wrzątku). Choć zawsze warto przeczytać przepis na utwardzanie jej.
Niestety, modelina traci kolor po ugotowaniu. Można częściowo odzyskać go poprzez natłuszczenie np. olejem roślinnym lub pomalowanie bezbarwnym lakierem do paznokci, ale ten drugi sposób nie jest ekologiczny.
Modelina ma swój specyficzny zapach, który różni się od zapachu plasteliny, ale podobnie jak plastelina pod wpływem ciepłych rąk i ugniatania robi się plastyczna.
Ja polecam ją rodzicom, którzy chcą uwiecznić dzieła swoich dzieci. Do rozwijania zdolności manualnych w zupełności wystarcza plastelina.
Modelina jest nieco droższa od plasteliny.

A teraz nowoczesna ciastolina.

Ciastolina została wynaleziona w latach '50 XX w. przez Noaha i Josepha McVickerów, choć na moje oko jest to produkt wynaleziony dużo wcześniej przez gospodynie domowe do zaspokojenia dziecięcych zapędów do lepienia. Ale opatentowany został dopiero w XX wieku. Pomimo że swoimi właściwościami przypomina plastelinę, to zrobiona jest z zupełnie innych produktów.

Ciastolina to nic innego jak:

mąka,
sól,
woda,
zapach,
barwnik,
dodatek aby dłużej była świeża i nie pleśniała.

Kolory ciastoliny są intensywnie pastelowe.
Nie trzeba jej ogrzewać dłońmi, gdyż od razu po wyjęciu z opakowania, niezależnie od temperatury, jest mięciutka, milutka i pachnąca.
Zapach ciastoliny to zapach ciasta, więc dzieci (nawet te duże) mają nieodpartą ochotę na spróbowanie jej. Szczęściem smak ciastoliny jest słony więc dzieci nawet jeśli ją poliżą to rezygnują z dalszego jedzenia.
Ciastolina, tak jak masa solna domowej roboty, pozostaje plastyczna dopóki jest szczelnie zamknięta, na powietrzu twardnieje i staje się krucha. Według różnych producentów ciastolinę można odzyskać, jeżeli nam przyschnie, poprzez dodanie do drobno skruszonej ciastoliny odrobiny wody. Jednak całkowicie wyschnięta nie da się odmoczyć.

fot. masa solna

Z racji bardzo dużej rozpiętości cen ciastoliny polecam zrobienie domowej masy solnej:

1 szk. mąki,
1 szk. soli
ciepła woda.

Do mąki i soli powoli dolewać wodę zagniatając masę, aż do uzyskania odpowiedniej miękkości.

WSKAZÓWKA: Dodam tylko, że sól do masy solnej powinna być bardzo drobna, aby ciastomasa była przyjemna w dotyku. Do masy solnej można dodać barwniki naturalne np. sok z buraka lub barwniki takie jak do farbowania wielkanocnych pisanek. Można też pozostawić ją białą i po wyschnięciu pomalować.

Ciastolina jest niebrudząca, masa solna pozostawia ślady. W przypadku wtarcia w ubranie ciastomasy należy poczekać, aż wyschnie i skruszyć.
Ciastolina i masa solna to dobra alternatywa dla dzieci, które mają słabe rączki lub wiecznie zimne i nie radzą sobie z ogrzaniem, uplastycznieniem plasteliny czy modeliny. Masę solną domową polecam głównie do robienia ozdób świątecznych oraz w przypadku ekologicznego, oszczędnego gospodarstwa domowego.

KILKA POMYSŁÓW NA ZABAWY Z PLASTELINĄ