• Nie należy podawać dziecku między karmieniami pustych smoczków, ponieważ zbyt długie ssanie, połączone z karmieniem butelką, powoduje nieprawidłowości w budowie narządów artykulacyjnych.
• Podczas karmienia powinno się również właściwie ułożyć niemowlę - ułożenie poziome utrudnia oddychanie przez nos i połykanie.
• W czasie snu dziecko powinno mieć zamknięte usta - otwieranie ust prowadzi do wykształcenia nieprawidłowego nawyku oddychania przez usta, a to może przynieść efekty w postaci częstych nieżytów górnych dróg oddechowych, anomalii zgryzu oraz wypaczeń funkcji języka.

3. W przypadku dzieci starszych dla prawidłowego rozwoju aparatu artykulacyjnego, budowy zgryzu i ćwiczenia mięśni artykulacyjnych korzystne jest jedzenie owoców ze skórką i żucie surowej marchewki.

1. OKRES MELODII (do 1. roku życia)

2. OKRES WYRAZU (od 1. do 2. roku życia)

Dziecko wypowiada pojedyncze słowa lub kawałki słów, artykulacja jest niedokształcona, ale zaznacza się poprawna melodia, akcent oraz rytm w mowie dziecka. Wymawia ono:  - wszystkie samogłoski ustne: a, e, i, o, u, y;  - repertuar spółgłosek rozszerza się: p, b, m, t, d, n, ń, ś, j, k, k';  - spółgłoski ć, ź są zastępowane przez t, t', d, d', c;  - zamiast l występuje niekiedy ł; - k bywa zastępowane przez t; - g zastępowane przez d; - około 300 słów.

3. OKRES ZDANIA (od 2. do 3. roku życia)

4. OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ (od 3. do 7. roku życia)

Okres melodii

Jeśli na pierwszym etapie rozwoju mowy dziecko nie wydaje z siebie dźwięków, nie krzyczy, i nie gaworzy, to należy je uważnie obserwować.


Okres wyrazu

Powinien przede wszystkim niepokoić brak takich głosek, jak:

• p, b, m, t, d, n, ń, ś, j, k, k',
• przy czym t, d może być wymieniane na odpowiednio k, g.

Na tym etapie nie jest to jeszcze problem, ale może stać się nim w późniejszych latach. Niewielki zasób słownictwa oraz nieumiejętność identyfikacji słowa z obrazkiem także powinien zwrócić naszą uwagę.


Okres zdania

Jeżeli chodzi o kolejny etap rozwoju mowy, to wymowa dziecka powinna już być dość wyrazista. Gdy otoczenie nadal nie może zrozumieć, co mówi nasza pociecha, to jest to sygnał niepokojący.
Alarmujące są:

• nieumiejętność wymawiania jakiejkolwiek samogłoski (wszystkie powinny być już poprawne);
• nieprawidłowe brzmienie spółgłosek p, b, p', b', m, m', f, v, f', v', ś, ź, ć, dź, ń, k, g, k', g', h, t, d, ł, l, l, j;
• mały zasób słów i nieumiejętność łączenia ich w proste zdania.

W takim przypadku należy udać się po poradę do specjalisty. Zanim pójdziemy z dzieckiem do logopedy, dobrze jest zrobić podstawowe badania, ewentualnie skonsultować się z neurologiem i psychologiem, by wykluczyć zaburzenia rozwojowe i określić poziom rozwoju emocjonalnego dziecka. Korzystna jest również wizyta u laryngologa, który sprawdzi stan narządów mowy.


Okres swoistej mowy dziecięcej

Poza wyrazistością mowy powinniśmy zwrócić uwagę na:

• umiejętność komunikowania się dziecka z otoczeniem;
• chęć rozmawiania (zadawania pytań i odpowiadania na nie);
• umiejętność rozpoznawania relacji przestrzennych;
• umiejętność budowania zdań.

W wymowie około piątego roku życia powinny pojawić się prawidłowo realizowane głoski: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, a po szóstym roku życia r.