Pomysły na ogród owocowy

25.10.2010, 12:27

Katarzyna Wysocka – architekt zieleni

Każdy ogród owocowy można zaprojektować tak, by był interesujący – nie musi to być nudny sad z wysokimi drzewami ani rządki truskawek na zagonach. Wystarczy w odpowiedni sposób wykorzystać dekoracyjne aspekty drzew i krzewów owocowych – ich oszałamiające, wiosenne kwitnienie, kolorowe owoce (zwłaszcza jabłonie i śliwy) i spektakularne jesienne przebarwienia (borówka wysoka).

Umiejętne prowadzenie koron drzew – np. w formie poziomych lin (grusze) czy wachlarza rozpiętego na ścianie zapewni nam ozdobę również w okresie bezlistnym.

Można stworzyć ozdobny ogród, na który składają się w większości gatunki użytkowe – tak, jak na przykładowym rzucie:

W powiększeniu:

Z gatunków użytkowych są tu zaplanowane:

17-jabłonie
18-grusze
19-winogrona
20-leszczyna
21-wiśnia
22-czereśnia
23-morela
24-porzeczki
25-aktinidia
26-śliwy
27-truskawki
28-jagoda kamczacka
29-agrest
30-borówka wysoka
31-malina
32-poziomka
33-dzika róża
34-orzech włoski

Mam nadzieję, że argument o dekoracyjności ogrodu owocowego zachęci Was do jego założenia – bo do wartości biologicznej owoców z własnego ogródka nie trzeba chyba nikogo przekonywać; zdrowe, wyprodukowane z reguły przy użyciu biologicznych metod ochrony przed szkodnikami i chorobami oraz praktycznie “darmowe”.

Jesień – październik i listopad, po opadzie liści, a przed zamarznięciem gleby – to idealny moment na sadzenie drzew owocowych. Jest ich wtedy największy wybór i łatwo się przyjmują. Jednak zanim kupimy drzewka, musimy nasz ogród owocowy bardzo dobrze zaplanować – a im mniejszy ogród, tym dokładniej. Jest to zadanie wymagające wiedzy i czasu, więc dla osób niezbyt cierpliwych oraz zapracowanych dobrym wyjściem będzie zatrudnienie fachowca – projektanta, który zaplanuje dobór roślin oraz udzieli wszystkich niezbędnych wskazówek związanych z założeniem ogrodu oraz jego późniejszą pielęgnacją.

PLANOWANIE OGRODU OWOCOWEGO

Planując ogród owocowy, bierzemy pod uwagę szereg czynników, między innymi:

nasze potrzeby,
warunki glebowe i klimatyczne ogrodu,
ilość miejsca, którą zamierzamy przeznaczyć na owoce
ilość czasu – i chęci – na pielęgnację drzew i krzewów.

Nasze potrzeby – zastanówmy się, które owoce bardziej nam smakują, czy zamierzamy owoce przetwarzać czy też jeść świeże, czy są dzieci (dzieci z reguły preferują owoce jagodowe zbierane prosto z krzaczka). Tworzymy "listę życzeń" – listę gatunków, które chcielibyśmy mieć w swoim ogrodzie. Następnie będziemy ją modyfikować w zależności od rodzaju gleby i ilości miejsca. Tworząc listę gatunków, nie ograniczajmy się do tych najbardziej popularnych: jak jabłonie czy porzeczki. Dla uzyskania nowych walorów smakowych i użytkowych warto do ogrodu wprowadzić mniej znane, jak choćby aktinidię, jagodę kamczacką, pigwę, pigwowiec, czarny bez czy świdośliwę.

Warunki w ogrodzie – wybierając drzewa i krzewy owocowe, musimy kierować się nie tylko naszymi upodobaniami, lecz przede wszystkim warunkami środowiska, w którym roślinom przyjdzie żyć. O ile warunki wodne (ilość opadów) jesteśmy w stanie częściowo kontrolować przez podlewanie, o tyle ciężko jest wymieniać glebę lub chronić wszystkie wrażliwe rośliny przed mrozem. Pod uwagę bierzemy:

Warunki glebowe – generalnie na glebach słabszych, piaszczystych, sadzi się drzewka szczepione na podkładkach silnie rosnących – oznacza to, że w naszym ogrodzie będą rosły stosunkowo duże drzewa. Formy karłowe (szczepione na podkładkach skarlających) nadają się na gleby lepsze, zasobne w wodę. Poszczególne gatunki również mają swoje preferencje glebowe. Grusza czereśnia, orzech potrzebują gleb głębokich (woda nie może zalegać zbyt płytko), szybko nagrzewających się wiosną, dość dobrych. Jabłoń i śliwa są mniej wymagające, podobnie porzeczki i agrest. Z kolei borówka wysoka (amerykańska) lubi specyficzne, kwaśne gleby i o ile takiej nie mamy, to trzeba krzaczki borówki sadzić do specjalnie skomponowanego podłoża do roślin wrzosowatych (do dostania w każdym centrum ogrodniczym).
Jakość gleby możemy odczytać z map geodezyjnych, na których podana jest klasa bonitacyjna. Gleby klasy I i II to gleby bardzo dobre i żyzne. Gleby klasy IV, V, VI to gleby słabe, często piaski. Gleby klasy III to z kolei często gliny – żyzne, ale wymagające domieszki piasku, by polepszyć ich przepuszczalność.
Istotne jest również pH, czyli odczyn gleby – większość roślin owocowych (prócz borówki wysokiej) preferuje glebę o odczynie obojętnym, ewentualnie lekko kwaśnym. Jeśli więc mamy glebę kwaśną, musimy podwyższyć jej pH poprzez wapnowanie wykonane w odpowiednim terminie i odpowiednią dawką nawozu wapniowego. Zaplanowanie korekty odczynu gleby tak, by pomóc, a nie zaszkodzić, nie jest zadaniem łatwym – warto zasięgnąć rady doświadczonego ogrodnika lub posiłkować się fachową literaturą. Odczyn gleby można zmierzyć najprostszym kwasomierzem (pH-metrem) z płynem Helliga – dostępnym w prawie każdym centrum ogrodniczym lub przez internet.
Warunki klimatyczne – istotnym jest, czy mieszkamy np. koło Wrocławia czy koło Białegostoku, gdyż klimat oraz długość okresu wegetacyjnego tych dwóch rejonów znacznie się różni i determinować nam będzie wybór gatunków i odmian do naszego ogrodu. Winorośl, brzoskwinie, morele, nawet gruszki – wymagają klimatu cieplejszego, łagodniejszego, bez zagrożenia wiosennymi przymrozkami. Oczywiście, mieszkając w rejonach chłodniejszych, możemy pokusić się o posadzenie w ogrodzie np. brzoskwini – zwłaszcza w zacisznym, osłoniętym miejscu – ale musimy liczyć się z tym, że osłabione mrozami drzewko będzie chorować i nie odwdzięczy się nam obfitym owocowaniem. Porzeczka czerwona, agrest, jabłoń (nie wszystkie odmiany), wiśnia poradzą sobie nawet w polskim “biegunie zimna”.

Wielkość ogrodu – w ogrodach o małej powierzchni preferowane są drzewka szczepione na podkładkach skarlających, które urosną niewielkie i nie zajmą dużo miejsca. Niektóre gatunki można rozpinać na pergolach i balustradach tarasów (winorośl, aktinidia), inne – jabłoń, grusza, winorośl – prowadzić w formie sznurów poziomych lub ukośnych, ewentualnie wachlarzy rozpinanych na ścianach i murach. Tego typu prowadzenie koron pasować będzie zarówno do ogrodu nowoczesnego w wyrazie (jak na załączonych rysunkach), jak i do bardziej tradycyjnego – wszystko zależy od użytych materiałów i zastosowanej małej architektury.

Dobór odmian – posiłkując się naszą wcześniej stworzoną listą preferowanych gatunków oraz warunkami panującymi w ogrodzie, próbujemy ustalić konkretne odmiany, które później zakupimy.

Przede wszystkim pamiętać należy o bardzo ważnej właściwości roślin owocowych – nie wszystkie gatunki i odmiany są samopłodne. By uzyskać owoce, nie wystarczy posadzić jednego egzemplarza drzew; konieczne jest posiadanie min. dwóch drzewek danego gatunku – różnych odmian, najlepiej tak dobranych, by zapylały się wzajemnie. Dotyczy to zwłaszcza jabłoni i grusz, choć również niektórych śliw. Bardzo kłopotliwe w tym względzie są czereśnie – ciężko jest dobrać odpowiedni zapylacz.

Ponadto przy wyborze odmian kierujemy się ich odpornością na choroby – im bardziej odporna odmiana, tym łatwiejsza będzie jej pielęgnacja i nie będzie konieczności stosowania ochronnych środków chemicznych – owoce będą “zdrowe z natury”.

Ważna jest również przydatność odmian – niektóre z nich dają owoce typowo deserowe (do bezpośredniego spożycia), inne typowo przerobowe (na sok, dżemy, wino), jeszcze inne owoce bardzo dobrze nadające się do przechowywania. Także termin dojrzewania owoców jest istotny przy wyborze odmian; świeżymi borówkami możemy cieszyć się od połowy lipca do końca września – pod warunkiem, że odpowiednio dobierzemy odmiany.

Ile mamy czasu? – pielęgnacja roślin owocowych może być dość czasochłonna – jak w przypadku koron rozpinanych – i wymagająca wiedzy, co musimy uwzględnić w planowaniu naszego ogrodu. Warto również wziąć pod uwagę fakt, że w roku wyjątkowego urodzaju zagospodarowanie owoców z 5 dorodnych śliw może przysporzyć nam kłopotu.

ZAKUP DRZEWEK

Gdy już cały żmudny proces planowania mamy za sobą (nareszcie...), możemy udać się na zakupy.

Drzewka kupujemy w różnych miejscach – na giełdach, w centrach ogrodniczych, budowlanych, przez internet. Najlepiej wybierać rośliny osobiście – szukamy wtedy drzewek nie uszkodzonych mechanicznie, najlepiej I wyboru (140 cm wysokości, 4 korzenie, średnica pnia 12-15 mm), z systemem korzeniowym opakowanym w folię, co zapobiega wysychaniu i ułatwia transport. Ważne, by drzewka były wyprodukowane przez renomowanego szkółkarza i opatrzone etykietką. Etykietka to nie tyle kartonik ze zdjęciem owocu i nazwą odmiany, lecz pasek z wszystkimi istotnymi informacjami (dane producenta, gatunek, odmiana, podkładka) Są trzy typy etykietek – białe, pomarańczowe i zielone. Białe i pomarańczowe (ten kolor mówi nam, że drzewko jest wolne od wirusów) dotyczą odmian z tzw. Rejestru Odmian, zielone mogą być dołączane do drzewek odmian spoza Rejestru, do których należą np. stare odmiany jabłoni, nie uprawiane obecnie w sadach towarowych za to w ogrodach przydomowych jak najbardziej.

Jeśli nie korzystamy z pomocy fachowca projektanta, do listy zakupów koniecznie należy dopisać fachową literaturę dotyczącą sadzenia i pielęgnacji roślin – umożliwi nam ona podjęcie właściwych kroków, by osiągnąć zamierzony rezultat – zdrowe, smaczne owoce z własnego ogrodu.

Udostępnij