17 listopada obchodzimy Światowy Dzień Wcześniaka. To ważna data dla wielu rodziców, których dzieci urodziły się wcześniej niż zaplanowała natura. W szpitalu UJASTEK rocznie pod opieką neonatologów znajduje się ponad 600 takich wyjątkowych pacjentów, dlatego to dla nas szczególnie ważny dzień.

Każdego roku na świecie rodzi się 15 milionów wcześniaków. W Unii Europejskiej jest to największa grupa pacjentów wśród dzieci - 1 na 10 maluchów jest urodzony przedwcześnie.

• Wcześniactwo pociąga za sobą konsekwencje zdrowotne w wielu obszarach. Dzieci nieprzygotowane do przyjścia na świat borykają się z licznymi powikłaniami, od okulistycznych począwszy, poprzez neurologiczne, aż po poważną niepełnosprawność ruchową i intelektualną. Właściwa opieka w pierwszych tygodniach poza brzuchem mamy pozwala maksymalnie ograniczyć te komplikacje, dlatego tak ważne jest by ciąże zagrożone rozwiązywać w szpitalach, które są przygotowane na najtrudniejsze sytuacje - mówi dr Beata Rzepecka-Węglarz, ordynator oddziału neonatologicznego w UJASTKU.

Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo przedwczesnych porodów najczęściej dzieli się na trzy grupy: medyczne (infekcje, wysokie ciśnienie krwi, cukrzyca, zaburzenia krzepnięcia krwi, nadwaga lub niedowaga), demograficzne (wiek matki poniżej 17 lub powyżej 35 lat oraz niski status społeczno-ekonomiczny) oraz związane z trybem życia (m.in. papierosy, alkohol, narkotyki, wysoki poziom stresu, późna opieka lekarska w ciąży, brak wsparcia społecznego).

•  Rodzice wcześniaków prawie zawsze zastanawiają się „co zrobili nie tak” i szukają własnej winy w trudnej sytuacji, w jakiej znalazło się ich dziecko. Oczywiście można o niej mówić w sytuacjach zaniedbywania badań w ciąży, lekceważenia infekcji dróg rodnych czy prowadzenia szkodliwego trybu życia z tym okresie, jednak przyczyny bardzo dużej liczby przedwczesnych porodów nie są nam znane. Na naszym oddziale mamy wiele przypadków wzorowo przebiegających ciąż i naprawdę odpowiedzialnych mam, które mimo to nie uniknęły porodu przed terminem. Żyjemy w skomplikowanej rzeczywistości - mamy wiele zmartwień, mało czasu, zanieczyszczone powietrze i kiepskiej jakości żywność. To wszystko nie pozostaje bez wpływu na to kiedy i w jakiej kondycji rodzą się nasze dzieci - dodaje dr Rzepecka-Węglarz.

Personel UJASTKA zachęca rodziców, by zamiast zadręczać się wyrzutami sumienia dali z siebie wszystko, żeby wspierać wcześniaki w tym trudnym okresie. Szczególnie istotna, z punktu widzenia powrotu do zdrowia oraz prawidłowego rozwoju, jest fizyczna bliskość mamy i taty. Dzieci kangurowane przez rodziców na oddziałach neonatologicznych szybciej zdrowieją, są spokojniejsze i w rezultacie wcześniej wracają do domów.

•  Szalenie istotna jest rola mamy w leczeniu wcześniaka. Jej naturalny pokarm, który kolonizuje przewód pokarmowy właściwymi bakteriami, ma ogromne znaczenie dla zdrowia malucha. Mamy niepotrzebnie martwią się zbyt małą ilością mleka w pierwszych dniach po porodzie - temu małemu człowiekowi wystarczy wówczas kilka kropel! Nie jest ich w stanie wyprodukować nikt inny na świecie, a już na pewno żaden koncern produkujący mieszanki dla dzieci - mówi dr Rzepecka.

W ciągu ostatniego 20-lecia diametralnie zmieniła się opieka neonatologiczna. O wcześniakach wiadomo już znacznie więcej, stąd udaje się ratować nawet te urodzone w 24. tygodniu ciąży lub ważące zaledwie 500 gram. W tym okresie udało się zmniejszyć umieralność okołoporodową aż dwukrotnie.

• Patrząc na najnowszą historię neonatologii widzimy kilka kamieni milowych na drodze do lepszej opieki nad wcześniakami. Były nimi: wyprodukowanie surfaktantu w formie leku, technologie CPAP i nCPAP, zastosowanie respiratorów nowej generacji, opracowanie leków dopasowanych do potrzeb dziecka. Do tej grupy zaliczam też wypracowanie na podstawie badań i doświadczeń standardu opieki nad wcześniakiem: dziś staramy się przede wszystkim zapewnić mu warunki możliwie zbliżone do tych panujących w macicy, a zatem układamy go w pozycje znane z życia płodowego, ograniczamy dopływ światła, nie przeszkadzamy, kumulujemy badania, by fundować mu jak najmniej stresu oraz maksymalnie angażujemy rodziców - mówi dr Rzepecka-Węglarz.

W Polsce istotne z punktu widzenia ratowania życia wcześniaków okazało się być wprowadzenie w roku 1995 3-stopniowego poziomu opieki. Placówki zostały podzielone wg tzw. stopni referencyjności, które wskazywały gdzie należy udać się w sytuacjach szczególnego zagrożenia. Najmłodsze i najbardziej zagrożone maluchy powinny rodzić się w szpitalach o najwyższym, III stopniu referencyjności.

W Krakowie są 3 takie placówki: Klinika Uniwersytecka na ul. Kopernika, UJASTEK oraz Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Prokocimiu, jednak tylko dwie pierwsze mogą przyjąć mamę rodzącą, tak by opieka nad wcześniakiem rozpoczęła się w pierwszej minucie jego życia. Ścisła współpraca pomiędzy UJASTKIEM a Kliniką daje świetne rezultaty. Obejmuje nie tylko bieżące konsultacje czy szkolenia, ale również opracowywanie standardów postępowania dla innych oddziałów neonatologicznych. Oba szpitale również wspólnie świętują Światowy Dzień Wcześniaka - w tym roku w Operze Krakowskiej w doborowym towarzystwie swoich pacjentów. Niektórzy z nich to już dzisiaj... studenci!

• Te spotkania to jedna z najpiękniejszych nagród za naszą pracę. Widzieć piękne, zdrowe, mądre nastolatki, które przecież tak zupełnie niedawno trzymaliśmy na rękach na naszym oddziale - to absolutnie bezcenne. Dzięki tym obchodom listopad jest ulubionym miesiącem pracowników neonatologii! - śmieje się pani doktor.